Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem

Strefa zagrożenia wybuchem to obszar, gdzie może występować mieszanina substancji łatwo palnych z powietrzem lub innymi utleniaczami o stężeniu zawartym pomiędzy granicami dolnej i górnej wybuchowości. 

Nie wszystkie obszary zagrożone wybuchem są tak samo niebezpieczne, dlatego dzieli się je na strefy, tak by ułatwić dobór odpowiednich przyrządów, jak również projektowanie odpowiednich instalacji. Urządzenia wykorzystywane w zdefiniowanej strefie niebezpiecznej również muszą spełniać wymagania przypisanej kategorii urządzeń lub poziomu zabezpieczenia urządzeń.

Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem

Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem to nie tylko obowiązek, to również narzędzie pozwalające na określenie zasięgu środków ochronnych niezbędnych do zachowania ciągłości pracy zakładu i ochrony bezpieczeństwa oraz zdrowia pracowników. Przestrzenie zagrożenia wybuchem uszczegóławia się klasyfikując je na podstawie prawdopodobieństwa i czasu występowania atmosfery wybuchowej.

1. Strefa zagrożenia wybuchem – palne gazy, mgły i pary palnych cieczy (zgodnie z normą [PN-EN 6079-10-1:2016]):

• strefa 0 – miejsce, w którym atmosfera wybuchowa, zawierająca mieszaninę substancji łatwopalnych w postaci gazów, par lub mgieł jest obecna ciągle, często lub przez znaczny czas (występuje wewnątrz pojemników, rurociągów, zbiorników, separatorów olejowo-wodnych otwartych do atmosfery);
• strefa 1 – miejsce, w którym atmosfera wybuchowa, zawierająca mieszaninę substancji łatwopalnych w postaci gazów, par lub mgieł, może okazjonalnie wystąpić w trakcie standardowego funkcjonowania (może obejmować m.in. bezpośrednie oto­czenie strefy 0; miejsc zasilania surowcem, napełniania i opróżniania; wrażliwych na uszkodzenie urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów wykona­nych ze szkła, ceramiki i podobnych materiałów; uszczelnień pomp i zaworów).
• strefa 2 zagrożenia wybuchem – obszar, w którym atmosfera wybuchowa, zawierająca mieszaninę substancji łatwopalnych w postaci gazów, par lub mgieł, nie jest obecna podczas normalnego działania, a jeśli pojawi się, utrzymuje się tylko przez krótki okres (może obejmować m.in. miejsca otaczające strefę 0 lub 1; przy pompach paliw płynnych, wokół płaszczy cystern samochodowych i kolejowych, króćców zbiorników gazu płynnego, połą­czeń kołnierzowych armatury i rurociągów).

 

Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem realizowana jest w następujący sposób: 

• określa się podatność stosowanych substancji do tworzenia atmosfer wybuchowych;
• zapoznaje się z procesem technologicznym, w tym z działaniem instalacji, urządzeń, transportem i magazynowaniem surowców;
• identyfikuje się źródło emisji substancji palnych;
• wyznacza się stopień emisji substancji palnych na podstawie oczekiwanej częstotliwości i czasu trwania emisji;
• wyznacza się szybkość emisji;
• określa się rozległość atmosfer wybuchowych;
• dokonuje się klasyfikację, czyli podział na strefy zagrożone wybuchem;
• dokumentuje się wyniki przeprowadzonej klasyfikacji.

 

Ograniczenie występowania strefy zagrożenia wybuchem może nastąpić poprzez zastosowanie w obszarach, w których występuje emisja między innymi barier fizycznych, statycznego nadciśnienia lub wentylacji przestrzeni silnym strumieniem powietrza.

2. Strefa zagrożenia wybuchem – palne pyły (zgodnie z normą [PN-EN 60079-10-2:2015-06]): 

• strefa 20 – obszar, gdzie atmosfera wybuchowa w postaci palnego pyłu utrzymuje się stale, często lub przez długi okres czasu (wewnątrz pojemników, rurociągów, zbiorników, silosów, bunkrów, cyklonów, młynów i filtrów);
• strefa 21 – obszar, w którym atmosfera wybuchowa w formie obłoku palnego pyłu w powietrzu może sporadycznie wystąpić podczas normalnego działania (w bezpo­średnim otoczeniu punktów nasypywania, wysypywania pyłu i gdzie występują warstwy pyłu zdolne do tworzenia mieszanin pyłu z powietrzem w zakresie stężeń wybuchowych);
• strefa 22 – obszar, gdzie atmosfera wybuchowa w formie obłoku palnego pyłu w powietrzu nie jest obecna podczas normalnego działania, lecz jeśli się pojawi, utrzymuje się tylko przez krótki okres (miejsca w bezpośrednim otoczeniu urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów zawierających pył, np. pomieszczenia z młynami, w których osiada pył wydostający się z młynów).

 

Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem uwzględnia się dodatkowo parametry takie jak:

1. Stopień emisji – wyróżnia się trzy stopnie, uszeregowane w oparciu o malejące prawdopodobieństwo występowania gazowej atmosfery wybuchowej:

• Ciągła – emisja ta występuje stale lub można spodziewać się jej w długich okresach;
• Pierwszy – emisja, której występowania w trakcie normalnej pracy można spodziewać się okresowo lub okazjonalnie;
• Drugi – emisja, której występowania w warunkach normalnej pracy nie można spodziewać się, a jeżeli pojawi się ona rzeczywiście, to może tak się stać tylko rzadko i tylko na krótkie okresy.

Źródło emisji może być zaklasyfikowane do jednego ze stopni emisji lub do kombinacji więcej niż jednego z nich.

 

2. Rodzaj wentylacji – Wyróżnia się dwa podstawowe:

• wentylacja naturalna;
• wentylacja mechaniczna, ogólna lub miejscowa.

Skuteczność wentylacji w procesie rozpraszania i zalegania atmosfery wybuchowej zależy od stopnia wentylacji i jej dyspozycyjności.

 

3. Stopień wentylacji – wyróżnia się następujące stopnie wentylacji:

• Wysoki – może zredukować stężenie przy źródle emisji niemal natychmiast do stężenia poniżej dolnej granicy wybuchowości. Utrzymuje strefę o małym (nawet pomijalnym) zasięgu.
• Średni – może wpływać na stężenie dając sytuację stabilną, w której stężenie poza granicami strefy, w czasie trwania emisji, jest poniżej dolnej granicy wybuchowości i gdzie atmosfera wybuchowa nie zalega w nadmiarze po zakończeniu emisji. Zasięg i rodzaj strefy są ograniczone parametrami konstrukcyjnymi.
• Niski – nie wpływa na stężenie w trakcie trwania emisji i/lub nie może zabezpieczyć przed zbytnim zaleganiem atmosfery palnej po zakończeniu emisji.

 

4. Dyspozycyjność wentylacji – ma wpływ na występowanie lub powstawanie atmosfery wybuchowej oraz na rodzaj strefy. Poziomy dyspozycyjności wentylacji dzieli się na: 

• Dobrą – wentylacja prawie zawsze.
• Dostateczną – wentylacja w czasie normalnej pracy. Przerwy są dopuszczalne pod warunkiem ich rzadkiego występowania i w krótkich okresach.
• Słabą – wentylacja, która nie spełnia wymagań dotyczących wentylacji dość dobrej lub dobrej, lecz nie dopuszcza się występowania przerw o długich okresach.

Uwaga! Wentylacji, która nie spełnia wymagań nawet dyspozycyjności słabej nie należy brać pod uwagę jako przyczyniającej się do wentylacji przestrzeni.

 

Sprawdź usługi PPOŻ oferowane przez AlfaFire

 

Strefa zagrożenia wybuchem – gdzie się wyznacza? 

Strefy wybuchowe wyznacza się w zakładach produkcyjnych, przemysłowych, chemicznych i tak dalej. W już pracujących, modernizowanych, jak również rozbudowywanych o nowe przestrzenie produkcyjne. Dobrą i coraz częstszą praktyką inżynierską jest wyznaczanie stref także w nowopowstających obiektach, jeszcze na etapie ich wczesnej fazy projektowania. Obowiązek wyznaczenia stref wynika bezpośrednio z przepisów prawa, a dokładnie z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. (Dz. U. 2010 nr 138 poz. 931). Realizacja tego obowiązku spoczywa na inwestorze, projektancie czy późniejszym użytkowniku procesu technologicznego. Oczywiście stref nie trzeba wyznaczać samodzielnie. Zadanie to może zostać powierzone profesjonalnym firmom zajmującym się tego typu projektami, jak np. AlfaFire Usługi PPOŻ Warszawa. Tym bardziej, że jest to proces złożony, wymagający znajomości odpowiednich norm, standardów technicznych i dużego doświadczenia.

 

Strefa zagrożenia wybuchem – wymagania

Przepisy określają minimalne środki, jakie należy wdrożyć w celu poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników narażonych na przebywanie w przestrzeniach potencjalnie zagrożonych wybuchem. Jednym z nich jest zapewnienie właściwych szkoleń pracownikom wykonującym swoje zadania. Ponadto wykonywanie zadań w takich miejscach wymaga odpowiednich zezwoleń i instrukcji. Pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć zakład odpowiednimi urządzeniami stanowiącymi środki ochrony przeciwwybuchowej. Na pracodawcy spoczywa również obowiązek zapewnienia, że miejsce pracy, urządzenia do wykonywania pracy i inne zespolone urządzenia łącznikowe dostępne pracownikom zostały zaprojektowane, wykonane, połączone i zainstalowane, a także utrzymywane i używane w sposób minimalizujący ryzyko wybuchu. Oczywiście należy również zapewnić odpowiednie warunki do bezpiecznej ewakuacji tam, gdzie to konieczne. Te oraz inne wymagania szczegółowo określone są m.in. w Dyrektywie 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 16 grudnia 1999 r.